ریشه بتپرستیدر ذیل به ریشه‌های اصلی گرایش به بت و بت‌پرستی پرداخته می‌شود. ۱ - جهلبنیاسرائیل بعد از دیدن چندین معجزه الهی به دست حضرت موسی(ع)، باز ایمان نیاورده و به پیامبر خدا گفتند: برای ما بت‌هایی بساز که آنها را عبادت کنیم. [۱]
صادقی تهرانی، محمد؛ الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، ج۱۱، ص۲۶۸.
بت‌پرستان جاهل با وجود اینکه می‌دانستند، بت‌ها دوامی نداشته و از بین می‌روند و مالک هیچ چیزی حتی نفع و ضرر خود نیستند، باز آنها را تعظیم و تکریم می‌کردند. [۲]
مدرسی، سیدمحمدتقی؛ من هدی القرآن، ج۳، ص۴۳۱.
خدای متعال خطاب به قوم موسی می‌فرماید: «إِنَّکُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُون» «شما جمعیتی جاهل و نادان هستید.» یعنی با روشن بودن این مطلب که هیچ واسطه‌ای بین خدای یگانه و این بت‌ها نیست و خدای با این عظمت که هیچ مثل و مانندی ندارد، جاهلانه است که معنای عالی الوهیت را به این تمثال‌های سنگی، چوبی، نقرهای و طلایی حمل کرد. [۴]
فضل الله، سیدمحمدحسین؛ تفسیر من وحی القرآن، ج۱۰، ص۲۲۸.
۱.۱ - جهات مختلف جهل بتپرستانجهل بت‌پرستان از چند جهت بود، از یک سو نسبت به خدا و ذات پاکش و اینکه هیچگونه شبیهی برای او تصور نمی‌شود، جهل داشتند؛ از سوی دیگر جهلشان به علل اصلی حوادث جهان بود که گاهی سبب می‌شد حوادث را به یک سلسله علل خیالی و خرافی از جمله بت، نسبت دهند و از سوی سوم جهل به جهان ماوراء طبیعت است که جز مسائل حسّی را نمی‌بینند و باور نمی‌کنند؛ مثلا قطعه سنگی را از کوه جدا کرده و بخشی از آن را در ساختمان منزل خود مصرف می‌کردند و با بخشی دیگر، مجسمه‌ای ساخته و در برابر آن سجده نموده و مقدّرات خویش را به دست او می‌سپردند که این عین جهالت است. ۲ - تقلید کورکورانهبتپرستان جاهل، از اجداد جاهل و گمراه خود تقلید می‌کردند و ملاک صحت کار خود را عمل پدران و پیشینیان خود می‌دانستند، و در برابر نهی پیامبران الهی از عبادت بت‌ها، جوابشان این بود که ما پیرو آباء و أجداد خود هستیم و آنچه پدرانمان عبادت می‌کردند، ما نیز عبادت می‌کنیم؛ درحالیکه عقل صحیح اجازه نمی‌دهد که انسان به کسی که از علم بهره‌ای ندارد، مراجعه نموده و هدایت و راهنمایی او را که در عین گمراهی است، بپذیرد؛ بنابراین تقلید جاهل از جاهلی که حقیقتا جاهل است، مذموم است و این نوع تبعیت، کورکورانه و در نهایت جهالت است. خدای متعال در آیات متعدد، متعرض این نوع جهالت و تقلید بت‌پرستان شده و آنها را به شدت توبیخ کرده است: «وَ إِذا قِیلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ قالُوا بَلْ نَتَّبِعُ ما أَلْفَینا عَلَیهِ آباءَنا أَوَلَوْ کانَ آباؤُهُمْ لایعْقِلُونَ شَیئاً وَ لایهْتَدُون» «و هنگامی که به آنها گفته شود: از آنچه خدا نازل کرده است پیروی کنید، می‌گویند: بلکه ما از آنچه پدران خود را بر آن یافتیم پیروی می‌نمائیم، آیا نه این است که پدران آنها چیزی نمی‌فهمیدند و هدایت نیافتند؟!» ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه موضوعی قرآن. |